# Bez kategorii

Dopuszczalność zabezpieczenia roszczeń pracodawcy (weksle pracownicze, zgoda na poddanie się egzekucji oraz zgoda na dokonywanie potrąceń)

Weksel

Niejednokrotnie w swojej praktyce prawniczej spotkałem się z sytuacją, w której pracodawcy dla zabezpieczenia swoich roszczeń względem pracowników uzależniają nawiązanie stosunku pracy od podpisania weksla, zgody na poddanie się egzekucji czy zgody na dokonywanie potrąceń.

Odnosząc się do możliwości zastosowania weksli wskazać należy, iżjudykatura stoi na stanowisku, iż są oneniedopuszczalne. Aktualny jest pogląd, wyrażony przez SN w wyroku z 26.01.2011 r., II PK 159/10: Przepisy i zasady prawa pracy, w szczególności zawarte w dziale V Kodeksu pracy, wykluczająwystawienie weksla gwarancyjnego jako środka zabezpieczenia roszczeń o naprawienie szkodywyrządzonej przez pracownika w mieniu pracodawcy, co oznacza, że taki weksel jest nieważny z mocyprawa (art. 18 § 2 k.p. w związku z art. 114-127 k.p. oraz a contrario art. 300 k.p.). Nabywca wekslanie może zatem dochodzić zaspokojenia na jego podstawie.

W kwestii oświadczenia o poddaniu się egzekucji – w pierwszej kolejności wskazać należy, iż jest brak konkretnego orzecznictwa. Niemniej podobnie jak w przypadku weksli, argumentem przeciwko stosowaniu oświadczeń powinien być fakt, że:
a) tego typu oświadczenia są stosowane w prawie cywilnym jako sposób zabezpieczenia roszczeń wynikających z umów pomiędzy dwoma, co do zasady równorzędnymi podmiotami, ergojest to niezgodne z podstawową cechą stosunku pracy, jaką jest podporządkowanie służbowepracownika,
b) ponadto wskazać należy, iż w przepisachkodeksu pracy zostały odrębnie i wyczerpująco uregulowane zasady odpowiedzialności materialnej pracownika.
W postępowaniu dotyczącym naprawienia szkody wyrządzonej w mieniu pracodawcy należy więcstosować odrębne przepisy, właściwe dla zatrudnienia pracowniczego. Są to unormowaniawystarczające do uzyskania przez pracodawcę naprawienia szkody i nie ma potrzeby pomijania ich poprzez wykorzystywanie podpisanych przez pracownika weksli in blanco lub oświadczeń o poddaniu się egzekucji. Od 2013 r. trwają prace legislacyjne, powyższe kwestie ma uregulować nowy art. 171 o następującym brzmieniu:
§1. Wystawienie weksla lub oświadczenie pracownika o poddaniu się egzekucji, a także uznanieprzez pracownika długu, które mają na celu zabezpieczenie przyszłych roszczeń pracodawcy zestosunku pracy, są nieważne.
§2. Nieważność weksla, o którym mowa w ust. 1, dotyczy każdego posiadacza takiego weksla, którynie może dochodzić zaspokojenia wekslowego na jego podstawie.”
Z kolei dalsze tego typu praktyki, będą klasyfikowane jako wykroczenia pracodawcy i odpowiedniosankcjonowane (art. 281).

W kwestii zgody na dokonywanie potrąceń (art. 87 i n.)
Zgodnie z art. 84 wynagrodzenie za pracę podlega ochronie. Wyjątek od tej zasady stanowi instytucjapotrącenia. Z wynagrodzenia (po świadczeń publicznoprawnych tj. składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych) można potrącić:
a) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych lub na pokrycie innych należności,
b) nadto zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi
c) oraz kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p.
Potrącenia takie nie wymagają zgody pracownika. Ważne, by były dokonywane w wymienionej kolejności i w granicach określonych przez kodeks.
Potrącenie innych należności wymaga każdorazowo zgody pracownika. Wymogi w tym zakresie reguluje art. 91
a) wymóg wyrażenia zgody na piśmie, pod rygorem nieważności (wyrok SN z 01.10.1998 r., I PKN 366/98).
b) określenie wysokości kwoty, do jakiej może ono nastąpić, zgoda pracownika nie może być
„blankietowa”, musi odnosić się do konkretnej, znanej pracownikowi należności, wynikającej ze świadomości istnienia i wielkości długu, oraz skonkretyzowanej kwoty (wyrok SN z 05.05.2004 r., IPK 529/03).
c) potrącenie może być dokonane wyłącznie do tzw. kwoty wolnej od potrąceń – odpowiada ona wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, a w przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy – proporcjonalnego do etatu)
d) może być udzielona zarówno przed, jak i po jego dokonaniu, może być wyrażona następczo podwarunkiem jednak, że pracownika ma tego świadomość i zgadza się na potrącenie, ponieważ uznaje dług i kieruje się usprawiedliwionymi przesłankami (wyrok SN z 03.08.2012 r., I BP 2/12).

Z jakimi roszczeniami może wystąpić pracownik do Sądu w przypadku wypowiedzeniamu umowy o pracę na czas nieokreślony?
Rozwiązanie umowy o pracę, nawet wadliwe, jest zawsze skuteczne i korzysta z domniemaniazgodności z prawem. Może zostać wzruszone tylko w razie skierowania przez pracownika odwołania do sądu pracy.
Należy pamiętać o tym, że pracodawca może wypowiedzieć umowę jedynie w razie zaistnienia odpowiedniej przyczyny lub gdy wypowiedzenie bezterminowej umowy o pracę jest obarczone wadą np. gdy narusza przepisy proceduralne lub odnoszące się do formy wypowiedzenia.
Zgodnie z kodeksem pracy, w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę, pracownik może wnieść odwołanie do sądu pracy.
Zgodnie z art. 45 KP pracownik może żądać albo kontynuacji zatrudnienia albo odszkodowania.
Pracownikowi przysługuje roszczenie o:
– uznanie bezskuteczności wypowiedzenia umowy o pracę,
– jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu- przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach,
– odszkodowanie.
Wybór roszczenia należy do pracownika. Ustawodawca nie wprowadza w tym zakresie żadnej hierarchii. Pracownik ma prawo do zmiany roszczenia w trakcie procesu (SN z 25.10.2007. II BP 11/07)

1) Uznanie bezskuteczności wypowiedzenia umowy o pracę
O ubezskutecznieniu wypowiedzenia sąd orzeka przed ustaniem umowy, czyli podczas biegnącego okresu wypowiedzenia. Wyrok taki ma charakter konstytutywny, ponieważ niweczy skutki wcześniejszej czynności prawnej pracodawcy.

2) Przywrócenie pracownika do pracy
Orzeczenie o przywróceniu do pracy powoduje restytucję wcześniej rozwiązanej umowy o pracę (ex nunc). Nie ma potrzeby podpisywania kolejnej umowy. Orzeczenie ma charakter mieszany, konstytutywno(doprowadzono do powstania stosunku pracy jaki istniał przed rozwiązaniem umowy)- deklaratoryjny (zobowiązuje pracodawcę do zatrudnienia pracownika). Pracownik przywrócony do pracy ma prawo domagać się zatrudnienia na tym samym stanowisku pracy, jakie zajmował uprzednio, nie wystarcza zaś zapewnienie pracy na stanowisku równorzędnym (SN z 2.12.1992. IPRN 55/92).
Przywrócenie pracownika na inne stanowisko niż poprzednio zajmowane jest niedopuszczalne.
Pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika do wykonywania pracy tego samego rodzaju, a więc do wykonywania czynności na stanowisku zajmowanym przed ustaniem stosunku pracy.
3) Odszkodowanie
Pracownik zamiast z wystąpieniem o możliwość kontynuacji pracy wybiera świadczenie pieniężne. Świadczenie to ma charakter odszkodowania ustawowego i przysługuje niezależnie od wysokości rzeczywistej szkody. Pracownik nie musi wykazywać wystąpienia szkody, a przesłanką zasądzenia odszkodowania jest samo wadliwe rozwiązanie umowy o pracę. Wysokość odszkodowania jest limitowana na gruncie art. 471 KP. Dodatkowo sąd pracy może zastępczo zasądzić odszkodowanie, jeżeli uzna, że ubezskutecznieniewypowiedzenia lub przywrócenie do pracy jest niemożliwe lub niecelowe.